Boeing 737-MAX kısa ve orta mesafe menzillerde kullanılmak üzere, dar gövdeli, tek koridorlu ve düşük fiyatlı ticari yolcu uçakları segmentine uygun olarak Boeing Ticari Uçak grubu tarafından geliştirilen bir yolcu uçağıdır. Altyapı olarak 737 ailesinin üzerine kurulan MAX grubu 4. Nesil olarak hizmet vermeye başlayacaktır.
Başlıca değişiklik olarak büyük ve daha verimli CFM International LEAP-1B motorları kullanılacak olan uçağın gövdesinde de bir takım değişikliklere de yer verilecektir.
İlk teslim tarihi olarak 737'nin ilk uçuşunun 50. yıldönümü olan 2017 yılında yapılması planmakta olup Kasım 2014 itibariyle firmanın aldığı sipariş sayısı 2600 adet dolaylarındadır.
GELİŞİM
2006 yılı itibariyle şirket 737'nin tasarımında yeniliğe gitmek için kolları sıvadı ve bunu yaparken Boeing 787 Dreamliner 'ın tasarım dilini takip eden bir iş yapmak istediler. 2011 yılına kadar süren görüşmeler sonucu proje bir süreliğine rafa kaldırıldı. Üç sene sonra Kasım 2014'te Boeing yaptığı bir açıklama ile 2030 yılına kadar 737'yi tamamen yeni ve muhtemelen kompozit gövdeye sahip bir uçakla yenilemek istediklerini duyurdu.
2010 yılında Airbus tamamen yenilenmiş motorlara sahip A320-Neo'nun tanıtımını yapmıştı ve Ekim 2015'te ticari olarak faaliyete geçeceğini planladıklarını duyurmuştu. Bu gelişme filolarına yeni ve gelişmiş uçaklar katmak isteyen bazı büyük havayolu operatörlerinde pozitif etki yaratmıştı. Havayolu şirketlerinin Boeing üzerindeki baskısı ve özellikle yakıt tasarrufu bakımından daha verimli uçaklara olan ihtiyacın ortaya çıkması üzerine kod adı Boeing Y1 olan 737 Max projesi tekrar gündeme gelmiş ve Ağustos 2011'de onaylanmıştı.
Bu gelişme bir bakıma Airbus'ın yaptığı atağa yanıt niteliğinde olacak ve modern uçak piyasasını canlandıracaktı. İşler yolunda gider ve 737 MAX normlara uygun şekilde üretim bandından inerse şuanki A320'ye oranla %16, A320-Neo'ya oranla ise %4 oranında yakıt tasarrufu yapmış olacak.
Öte yandan havayolu operatörlerinin istekleri doğrultusunda 737 MAX 7, 737 MAX 8 ve 737 MAX 9 olmak üzere 3 farklı varyantı bulunan yolcu uçağı ailenin eski fertleri olan 737-700, -800 ve -900ER 'in yerini almış olacak.
İlk üç uçak (MAX 7-8-9) için gövde-kanat-kapı konfigürasyonlarında değişiklik yapmayan şirket Temmuz 2013'te yaptığı açıklamayla 737 Max 8 için yenilenmiş kabin ve gövde konfigürasyonlarının tamamlandığını açıkladı. İyileştirmelerin ardından yapılan iç denetimlerden elde edilen verilere göre yeni nesil 737 serisi yakıt kulanımını %14 oranında düşürmüş olacak.
Eylül 2014'e gelindiğinde 737 biraz daha büyümüş ve 737MAX 200 (737 MAX 8) piyasaya sürülmüştü. 200'den fazla ekonomi sınıfı inceltilmiş (slimline) koltuğa sahip uçağa yolcu kapasitesinden dolayı ekstradan bir adet daha acil çıkış kapısı eklenmişti. Mutfaktaki 8 adet servis arabasından 3'ü kaldırılmış ve halihazırda 737 modellerine göre koltuk başına %20 verimli bir uçak haline getirilmişti. Bu sayede işletme maliyetleri (operating costs) %5 oranında düşürülmüş ve dar gövdeli uçak segmentinde en verimli uçak olmuştur.
Bu arada Boeing'in Seattle'daki Everett fabrikası 2014 itibariyle aylık 42 adet 737 üretebilme kapasitesine sahiptir. Bu sayı 2017 için 47, 2018 için 52 olarak planlanmaktadır.
MÜŞTERİLER
Başlangıçta American Airlines dahil hiçbir müşteri açıklanmadı. 17 Kasım 2011'de iki adet müşterisinin ismini yayınlandı. Bunlar Lion Air ve Aviation Capital Group'tu. Hemen ardından Boeing 9 ayrı firmayla 700 adetlik bağlantı yaptığını duyurdu.13 Aralık 2011'e gelindiğinde Southwest Airlines 737 Max'in ilk resmi müşterisi olduğunu açıkladı. 150 adet opsiyonlu sipariş veren şirket'in teslimatları yine ilk uçuşun gerçekleşmesi için planlanan 2017 yılı içerisinde başlayacak.
Aralık 2011'de alınan diğer siparişler ise toplamda 13 müşterisi için 948 adet olarak kayda geçti.
8 Eylül 2014'te filosunun tamamı (yaklaşık 400 adet) 737-800'den oluşan Ryanair 200 adetlik
yeni Boeing 737 MAX 200 "gamechanger" siparişi için anlaşma imzaladı. Bunların 100 adeti direkt olarak sipariş, diğer 100'ü ise opsiyonlu olarak anlaşmada yer aldı.
DİZAYN
"Boeing Sky Interior" üretim dili tüm kabine hakim olurken üretim standartları 787'nin seviyesinde olacak olan kabinin ışıklandırmalarında LED teknolojisi kullanılacak.
Yakıt veriminde artış
Yakıt verimini artırmanın birkaç yolu olmakla birlikte bunlardan en önemlileri kanat ve kanatçıklardır. Motor yüzeyinde, kanat yüzeyinde ve kanatçıklarda yapılan iyileştirmeler ile kayda değer miktarda verim elde edilmiştir. Yeni jenerasyon 737'lerin kanatçıkları motor yüzeyinde ve kanadın gövdeye yakın kısımlarında transonik şok dalgaları yaratırken, 737MAX'in kanatçıkları bu verimi düşüren dalgaları %5 oranında azaltmaktadır. Ek olarak bu uçağın motorları eski nesle göre daha yükseğe ve kanattan öne çıkacak şekilde monte edilmektedir.
Yeni kanat ucu tasarımı yeni nesil 737'ler üzerinde tanıtıldı. Tasarım bu tip kısa ve orta menzilli uçaklar için izin verilen uluslararası kanat genişliği standartlarına uygun olarak yapıldı ve bu yapılırken uçak kanadı için maksimum kaldırma kuvveti elde edilmeye çalışıldı. Tasarımın asıl kısım olan V şeklindeki kısım direkt olarak hayata hiç geçirelemeyen McDonnell Douglas MD-12 'nin kanat ucu tasarımından alınmıştır. Boeing bu dizayn sayesinde totalde elde edilen %10-12'lik tasarrfa ek olarak %1,5-2 miktarında bir tasarruf elde edileceğini öne sürerken uçak yüzeyine laminer yüzey akış işlemleri uygulandığı takdirde bu miktarın artabileceğini vurguluyor.
Kokpit ve Uçuş Kumandaları
Boeing kokpit için çok büyük değişiklikler planlamakta. Bunun sebebide yeni jenerasyon 737'ler için bakım kolaylığı sağlamak olarak gösteriliyor.
Değişikliklerden ilki 787 Dreamliner'da da bulunan Rockwell Collins'in sağlayacağı 15.1 inç büyüklüğündeki 4'er adet LCD ekran. Bu ekranlar pilotların daha verimli çalışması için tasarlanmış uygulamaları göz önünde tutmak ve gerekli durumlarda pilotları uyarmak amacıyla konumlandırılıyor.
Bir diğer değişim ise fly by wire olarak bilinen kontrol sistemlerinin eklenmesi. Boeing diğer değişimlerden ziyade bunun daha önemli olduğunu düşünüyor ve gelecekte uçak kanatları olmak üzere manuel olarak kullanılan birçok sistemin bununla yenileceğini söylüyor.
Boeing motor seçimi konusunda birçok değerlendirme yapmak durumdaydı. Ellerinde CFM International Leap-1B engine: 66.1 in (168 cm) or 68.1 in (173 cm) olmak üzere iki seçenek vardı. Fakat her iki seçenekte de 42.9 cm'lik minimum motor yerden yüksekliğini ayarlamak için iniş takımlarında değişiklik yapmak gerekiyordu. Ayrıca daha büyük motor çapı daha az yakıt tüketimi yapmasının aksine büyüktü, ağırdı ve bu yüzden gövdede de bir takım değişikliklere ihtiyaç gerektiriyordu.
Ayrıca daha güvenli bir motor için yakıt boşaltım regülatöründe yenilemeye gidildi.
VARYANTLAR
* 737 MAX 7 -> 737-700 ve 737-700ER 'in yerine,
* 737 MAX 8 -> 737-800 'in yerine,
* 737 MAX 9 -> 737-900ER 'in yerine.
KIYASLANABİLİR UÇAKLAR
-Airbus A320neo family,
-Bombardier CSeries,
-Comac 919,
-Irkut MS-21.
Kaynak:
en.wikipedia.org
www.boeing.com
Hasan ERCAN
Şubat 2015
KARABÜK
